Bijlmer Bajes

In 2017 is Karres en Brands samen met onder andere Round Hill Capital, Paul de Ruiter Architects, Rijnboutt en ABT als één van vijf teams geselecteerd voor de herontwikkeling van de voormalige Penitentiaire Inrichting Over-Amstel. In ons voorstel is de cultuurhistorie van het Bijlmerbajescomplex onvervreemdbaar aan de identiteit van het toekomstige stadswijk. Met een buiging en een knipoog naar de geschiedenis blijft het gebied herkenbaar als enclave. In het ontwerp is het profiel van de zes torens gehandhaafd en de enclave versterkt met een bebouwingsvoorstel dat randen opzoekt en hoeken intensiveert. 

Het plangebied Bijlmerbajes valt binnen de tweede fase van het transformatieproject Overamstel. Het gebied is gunstig gelegen binnen de ring en ligt centraal tussen de drie grootstedelijke centra van Amsterdam: het centrum, de Zuidas en het Centrumgebied Zuidoost. Het uitgangspunt voor Amstelkwartier is een (hoog)stedelijk leefmilieu: een hoge bebouwingsdichtheid, compacte bebouwing en menging van functies. In het plan grenzen bouwblokken zowel aan rustige binnenstraten als aan de stadsstraat, de toekomstige Amstelstroomlaan. Vreiland is een autovrije stadswijk, zodat bewoners op straat kunnen wandelen, fietsen, lezen, tafeltennissen, spelen, sporten en meer. Bewoners bedenken zelf wat ze in de straat willen doen, het ontwerp buitenruimte biedt hier de juiste condities voor. Naast de centraal gelegen route en haar pleinen, die ingericht zijn als shared space voor fietsers en voetgangers, is er verscheidenheid in typologie van openbare ruimte. Door informele loopverbindingen worden de collectieve hoven verbonden en bieden intimiteit aan het woonmilieu. 

De wijk ontstaat door uit te gaan van de behoeftes van de mens in de stad. In het ontwerp vormt het verleden geen ballast maar een drijfveer voor het realiseren van een maximale leefkwaliteit. Voor Vreiland is er, in plaats van een traditioneel beeldkwaliteitsplan, een leefkwaliteitsplan opgesteld met ontwerprichtlijnen voor het realiseren van woongenot, groene buitenruimten, circulaire watersysteem, gezonde mobiliteit, bewust leven, sociale kwaliteit en ontplooiing. Een cruciaal onderdeel van het ontwerp is het behoud van ‘het silhouet’ van het gevangeniscomplex met de herkenbare zes torens, als een ­herinnering aan het ensemble van weleer. De torens, nu elk met een hoogte van 60 meter, staan op een basement van drie tot vijf lagen. Rekening houdend met de beleving vanuit maaiveld bevinden de torens zich achter de rooilijn ten opzichte van de centrale as. Minimale verschuivingen maximaliseren het uitzicht vanuit de torens en vice versa.

Tegenover de densiteit van bebouwing staat een royale openbare ruimte met veel groen. In de stedelijke ontwikkelingsstrategie is de openbare ruimte het verbindende element: de randen definiëren de enclave (slotgracht), het voormalig cipiersdorp en de diverse stedelijke ruimten langs de centrale as. Gebleven is de diagonale positionering van open en gesloten ruimten binnen een dominante orthogonale compositie, qua maat en schaal een echo van voorheen. In de stedelijke ontwikkelingsstrategie wordt telefoonpaalstructuur het verbindende element. De zogenoemde ‘Kalverstraat’ definieert een serie onderling verbonden en diverse stedelijke ruimtes. Samen met een sterke sequentie van semi-publieke ruimten langs de as functioneert ze als een membraan dat een mozaïek van tuinen met elkaar verknoopt. De beëindiging van de “Kalverstraat” wordt gemarkeerd door het gehandhaafde hoofdgebouw. 

Door verschillende woontypologie te combineren is op Vreiland voor iedereen plek, voor studenten en starters, of je een gezin hebt of al op leeftijd bent met een variëteit aan koop- en (sociale) huurwoningen van verschillende grootten. De stadswijk biedt een uniek hoogstedelijk maar autovrij milieu, waarin bewoners veilig over straat kunnen en kinderen onbekommerd kunnen spelen. Een fijnmazig netwerk van groene buitenruimten nodigt uit om te bewegen en te ontdekken.